Daarom voor de duidelijkheid:het (Nederlandse) signaal Taptoe en de (buitenlandse) Last Post zijn verschillende signalen die niet op dezelfde ceremonie uitgevoerd horen te worden!
Thuis herdenken .
Zoals ieder jaar wordt tijdens de Nationale Herdenking om 19.58,30 uur het signaal Taptoe geblazen, gevolgd door twee minuten stilte om 20.00 uur. Het Nationaal Comité omarmt het initiatief van de Oranjevereniging in Etten-Leur en roept alle blazers van Nederland op het Taptoe signaal mee te spelen vanuit huis.
Na de twee minuten stilte klinkt het Wilhelmus. Het Nationaal Comité nodigt iedereen uit om thuis mee te zingen.
Het signaal taptoe
https://www.marinusvuijk.nl/Track14.mp3 zoals nu wordt uitgevoerd werd al geblazen in de tijd van Prins Maurits (eind 16e eeuw) en is volgens hardnekkige geruchten afgeleid van het commando “doe den tap toe”. Een signaal om aan te geven dat de dag voorbij is.
Zo is er natuurlijk ook een signaal om aan te geven dat de dag begint: de Reveille.In de loop der eeuwen heeft het Taptoe-signaal een sterke traditie van ceremoniële waardigheid opgebouwd als begeleider van herdenkingen en begrafenissen. Dit is ook hetzelfde signaal dat aan het eind van de Nationale Taptoe gespeeld wordt.
De verwarring rondom de 2 signalen is ontstaan na de Tweede Wereldoorlog; de geallieerden brachten de Last Post met de bevrijding mee naar Nederland. Ook Nederlanders die in de Prinses Irene Brigade vochten of hun militaire opleiding in Engeland kregen raakten vertrouwd met de Last Post.
Omdat het militair ceremonieel een onderscheid maakt tussen herdenkingen met een buitenlands karakter en een duidelijk Nederlandse herdenking zoals op 4 mei dient bij de laatste uitsluitend het signaal Taptoe te worden uitgevoerd.
De Last Post wordt alleen op geallieerde herdenkingen gespeeld, en mag op uitdrukkelijk verzoek van een militair die in geallieerd verband heeft gediend worden geblazen.
Overigens bestaan er van het signaal Taptoe Infanterie nog 2 versies die bij bepaald ceremonieel binnen de Koninklijke Marine uitgevoerd worden. In de Oud-Hollandse Taptoe wordt het signaal met legato tekens gespeeld en de Taptoe KM is een verkorte versie.
Een heel ander klinkend signaal Taptoe is van de Bereden Wapens; het signaal Taptoe Cavalerie.
(Ook deze heeft weer een eigen Marine versie).
Aan alle signalen zijn voorschriften en regelgeving verbonden, het gaat te ver om deze hier nader toe te lichten. U weet nu dat op 4 mei en tijdens de Nationale Taptoe het signaal Taptoe wordt gespeeld.
Nogmaals voor de duidelijkheid:het (Nederlandse) signaal taptoeen de (buitenlandse) Last Post zijn verschillende signalen die niet op dezelfde ceremonie uitgevoerd horen te worden!.
Geraadpleegde bronnen:
Marinus Vuijk, voormalig hoofd Tamboers en Pijpers van het Korps Mariniers
De historie van de taptoe
De historie van de taptoe
De taptoe neemt wel een zeer bijzondere plaats in op het terrein van de militaire muziek.
Het was sinds Prins Maurits gebruik om, wanneer de soldaten zich 's avonds naar hun nachtverblijven moesten begeven, een signaal te laten slaan op de trom of blazen op de pijperfluit of trompet. Dit signaal was de retraite.We zullen zien hoe uit dit gebruik de traditionele taptoe is gegroeid, het militair-ceremonieel gebeuren dat wij kennen als een opeenvolging van de volgende onderdelen:
Roffel tamboers Taptoe tamboers Koraal
Taptoe infanterie of bereden wapens
MarsenRegimentsmars(en) Volkslied
Uitgangspunt was de retraite. Dit signaal, met de betekenis afmars, terugtocht, was niet een algemeen, voor ieder onderdeel geldend signaal, neen ieder onderdeel had eigen signalen en melodieën, dus ook een eigen retraite. Het spelen van signalen stond gelijk met het doorgeven van een bevel, en het slaan of blazen van de retraite betekende clan ook dat het einde van de dag werd aangekondigd en men zich ter ruste moest begeven.
Volgens Engelse bronnen is nu de oorsprong van het woord taptoe, waarvan het Engelse tattoo een bastaardvorm is, het roepen van patrouille-commandanten tijdens het slaan of blazen van de retraite: „Doe de tap toe".
De volgende fase is dat het woord taptoe een begrip werd en een plaats kreeg naast het woord retraite. Garnizoensorders uit het begin van de 18de eeuw noemen retraite en taptoe naast elkaar. Zo luidt een order uit Doornik, zonder jaartal, aangevuld in 1721:
„De retraite of taptoe sal geslaagen worden, 's winters avonds ten agten, en des somers ten neegen uren".
Aangenomen mag worden dat al spoedig de behoefte werd gevoeld naast de oude retraite nieuwe signalen te hebben, speciale taptoe-signalen. Deze nieuwe signalen werden soms nog retraites genoemd.
De bundel Divertissement Militaire van de componist Frederic Schwindl "ca 1730-1786) van 1766 tot 1773 `Premier Violon de Son :Utesse Sme le Prince d'Orange' bevat naast een Marche du Bataillon een La Doubté oi geschwinde en Flanc Marche en een Marche ordinaire du Regitnent, een Marche la retraite en een Retraite ou afmarch.
Tekening van P. Pouwels naar een foto van de bundel „Divertissemsnt Militaire"
En wanneer we dan de naam `Prince-Taptoe' tegenkomen mag verder worden vastgesteld dat meer algemene, voor meerdere onderdelen geldende taptoe-signalen hun intrede hadden gedaan. De oude retraite-signalen zijn van nu af aan te beschouwen als de herkenningsmelodieën voor de regimenten, later vervangen door de regimentsmarsen. Het nieuwe taptoe-signaal werd de voor ieder bestemde oproep.
De volgende Garnizoensorder van Bergen op Zoom van 16 juni 1734 zal nu wel geheel duidelijk zijn.De Taptoe sal des Somers 's avonds geslaagen worden, de Reveille altoos ' dag, dog moet den dag soo verre doorE toe den Tamboer-Majoor van het Regiment de Tamboers dat de Hoofdwagt heeft, sig met de tamboers van alle Posten die niet afgeslooten zijn, voor die tijd bij de Hooftwagt sal laaten vinden, en de soo genaamde Prince-tap-toe slaan,drie maal heen en over de markt en vandaar tot haar Post; het selve moet ook geschieden met de Reveille; Dog van de markt gekomen sijnde, sal iederr Tamboer de reveille en Retraite zijn Regiment tot aan zijn Post slaan.
Dat aan de orders de herbergen hand werd gehouden moge blijken Bergen op Zoom, 16 juni 1734
Soo haast als de Retraite of Tap-toe ge gelaagenis, sullen alle Wagten de naast geleegene herbergen visiteeren, en alle gemeende Ruyters en Soldata daar in vindende, naar de Hooftwagt in arrest senden; ook als de gene die sig op de straaten sullen bevinden, (... ) om, na bevindingen van saaken, met Spitsroeden of andersints gestraft te worden
Venlo, 1725
Naar den Taptoe sal den Capteijn van de Hoofdwagt een Srgiantmet 4 man senden om de herbergen te visiteren die op het briefje staan in de Cpit teijns Corps de Garde (het wachtlokaal) en de Ruyters en Soldaaten daarin vindende in arrest brengen ende den Waard syne kannen en glazen aan stuk slaan, volgens gegeven orders.
Ondanks deze maatregelen van orde schijnt het gebruik veel aanleiding te hebben gegeven tot wanordelijkheden. De soldaten werden niet in gesloten colonne teruggeleid maar meer, vergezeld van vergezeld van vrienden en vriendinnen, hossende achter de muziek terug. Het zal daarom niemand verbazen dat deze vorm van taptoe verdween, onder andere in 's-Gravenhage reeds vóór 1740. Het signaal bleef maar werd alleen in de kazerne, of kampement ten gehore gebracht. Slechts op hoogtijdagen in het leven van volk of regiment werd publiekelijk een taptoe geblazen, nu met medewerking van een muziekkorps. Het muziekkorps met de tamboers en hoornblazers of trompetters rukte uit, speelde op plein of brink de taptoe en keerde weer spelend terug.
Het begin van de traditionele taptoe
De taptoe werd overigens niet geslagen in de garnizoenen. Gebeurde eveneens te velde. Bekend is het verhaal van de slag bij Schellenberg op 2 juni 1704. Toen troepen in dienst van Nederland en Engeland het wilden doen voorkomen alsof zij in bivak gingen, sloegen zij de retraite en gingen daarna ten aanval. Zij verasten daarmede de vijand die, na het horen van de retraite, de aanval eerst de volgende dag verwachtte.
Het woord retraite is nog bewaard gebleven in het Franse retraite voor taptoe, terwijl de eigenlijke taptoe in Engeland nog retreat heet. In Duitsland heet de taptoe `Zapfenstreich'. De verklaring van dit woord is eenvoudig. De controlerende patrouille werd steeds vergezeld door een zogenaamde `Spil', een tamboer en een pijper. De tamboer nu ging tijdens de rondgang de verschillende herbergen binnen en sloeg met zijn tromstok op de `Zapfen' van het vat. Vandaar de naam 'Zapfenschlag' of `Zapfenstreich'.
In de traditionele taptoe komt ook steeds een koraal voor. Van waar zal men vragen. Wel, deze gewoonte dateert uit de periode na 1813, naar buitenlands voorbeeld.
In een beschikking van mei 1813 beval Koning Friedrich Wilhelm III van Pruisen, dat na de Zapfenstreich een gebed, een koraal dus moest worden gespeeld, zulks in overeenstemming met het bij alle verbonden legers, en voornamelijk bij de Russen, Oostenrijkers en Zweden bestaande gebruik om 's morgens na de reveille en's avonds na de taptoe een gebed uit te spreken.
In den Feldlagern Sollen die vor den Fahnen usw. versammelten Trompeter oder Hoboisten gleich nach beendigtem Zapfenstreich ein kurzes Abendlied blasen, nach welchem die Vordem ohne Gewehr in Jacken oder Manteln herangetretenen Eskadronen oder Kompanien Zugleich mit den Waffen das Haupt zum Gebet entbloszen, nach dessen Ende auf ein Signal mit der Trompete oder Trommel die Wachen aus dem Gewehr treten und die Kompanien uns. aus ein ander gehen.
In Duitsland heeft dit bevel geleid tot het traditioneel spelen in de Grosze Zapfenstreich van Ich bete an die Macht der Liebe van D. Bortnianski, overgenomen van de Russen.
Het koraal is terug te vinden in de ook in Nederland (voornamelijk door de Marinierskapel) nog gespeelde zogenaamde Russische Taptoe. Overigens worden hier te lande vooral liederen uit Valerius' Gedenckklanck gespeeld, herinnerend aan de oude vrijheidsstrijd nu bijna vier eeuwen geleden.
Resteren nu nog de roffel-tamboers als begin van de taptoe en het Volkslied als afsluiting. De roffel-tamboers moet gezien worden als een oproep voor de taptoe (in Duitsland Locken genoemd). Het Volkslied als de zinvolle afsluiting van een plechtigheid waarbij herinnerd wordt aan de band tussen vorstenhuis en krijgsmacht.
Het graf van de Canadese Militair J.M. Dicaire
Gesneuveld op zondag 29 october 1944 in Kloetinge
De traditionele taptoe heeft vele jaren lang - nadat het taptoesignaal als zodanig de oude betekenis had verloren - een belangrijke plaats gehad (en heeft die nog) als militaire plechtigheid.
De nadruk moet hier gelegd worden op militair waar immers de taptoe niet gezien moet worden als een muziekuitvoering maar als een militaire plechtigheid. De taptoe wordt militair opgedragen. De dirigent meldt zich bij regiments- of garnizoenscommandant, vraagt toestemming tot het uitvoeren van de taptoe gespeeld, staande in de houding, er wordt afgemeld en afgemarcheerd. Het heeft geduurd tot na de tweede wereldoorlog, toen de oude traditie werd doorbroken en er naast de traditionele taptoe een andere, veel uitgebreidere ontstond.
Het jaar 1954 zal in deze ontwikkeling geschiedenis maken. In de maand augustus van dat jaar werd immers de eerstede eerste Taptoe Delft gehouden.*
De taptoe werd is nu een militaire-muzikale demonstratie
De taptoe werd is nu een militaire-muzikale demonstratie, waarin de medewerkende muziek- en tamboerkorpsenalleen of tezamen optreden, terwijl besloten wordt met een Finale. In deze Finale komen de traditionele elementen: taptoe-signalen, marsen, koralen en Volkslied voor, zodat de oude traditie toch wordt gehandhaafd.
Traditionele taptoe
Was echter de traditionele taptoe veelal statisch, bij de nieuwe taptoe is veel beweging en speelt de exercitie een grote rol. Werd vroeger de taptoe meestal door één orkest gespeeld, nu zijn het er vele; duurde de taptoe voor 1940 zelden langer dan een half uur, nu meestal ruim anderhalf uur.
De Taptoe Delft
De Taptoe Delft heeft zich ontwikkeld tot een nationaal gebeuren waarvoor ook internationaal grote belangstelling bestaat. Dat niet alleen, Delft maakt school. In Arnhem ontstond de NATO taptoe, waaraan voornamelijk orkesten van de NATO partners deelnamen, terwijl door de werkzaamheden van de door de Minister van Defensie in het leven geroepen Stichting Taptoes ook jaarlijks enige taptoes elders in den lande wordt gegeven.En wanneer dan nog geconstateerd wordt dat de burger blaasmuziekbeoefening de ontwikkeling van de militaire muziek op de voet volgt en allerwegen ook groots opgezette burger taptoes worden georganiseerd, dan moet de eindconclusie wel zijn dat de taptoe van een eenvoudig signaal is uitgegroeid tot een groot en groots gebeuren (zie foto 28).
*In 1952 nam de Koninklijke Militaire Kapel deel aan de Edinburgh Tattoo. Teruggekomen uit Schotland en diep onder de indruk van de taptoe zelf en het succes werd gezocht naar een plaats in De Taptoe Delft heeft zich ontwikkeld waarvoor ook internationaal grote belang een, Delft maakt school. In Arnhem onstond aan voornamelijk orkesten van de NATO taptoe. Waaraan voornamelijk orkesten van de NATO partners deelnamen, terwijl door de werkzaamheden van de door de leven geroepen Stichting Taptoes ook jaarlijks enige taptoes elders in den lande werden gegeven.
En wanneer dan nog geconstateerd wordt dat de burger blaasmuziekbeoefening de ontwikkeling van de militaire muziek en allerwege ook groots opgezette burger taptoes worden georganiseerd, dan moet de eindconclusie wel zijn dat de taptoe van eenvoudig signaal is uitgegroeid tot een groot en groots gebeuren.
*In 1952 nam de Koninklijke Militaire Kapel Teruggekomen uit Schotland en diep onder het succes werd gezocht naar een plaats in ~ taptoe gehouden zou kunnen worden. Deze in Delft.